Stres sağlığımızı neden bozuyor?

“Stres yapma hasta olursun.” Bu söz, uzun yıllar bir nasihat ya da basit bir teselli cümlesi olarak görüldü. Oysa modern tıp, artık bu ifadenin bilimsel bir gerçeğe dayandığını net biçimde ortaya koyuyor. Kronik stres sadece ruh halimizi değil, hücrelerimizin çalışma biçimini, hatta yaşam süresini etkiliyor.

Tüm bunların nasıl olduğunu kısaca anlatayım. Vücudumuzdaki her hücre, bölünebilmek için DNA’sını kopyalamak zorundadır. Ancak her bölünmede kromozomların uçlarındaki koruyucu yapılar ( telomerler ) biraz kısalır. Telomerleri ayakkabı bağlarının ucundaki plastik korumalara benzetebiliriz. Bu koruyucular aşındığında bağcıklar kolayca çözülür. Tıpkı telomerleri aşınan hücrelerin yaşlanıp işlevini yitirmesi gibi…İşte tam bu noktada stres devreye giriyor. Araştırmalar kronik stresin telomerleri daha hızlı kısalttığını, bağışıklık sistemini zayıflattığını ve hücresel yaşlanmayı hızlandırdığını gösteriyor.

Stres durumunda vücudumuzda “kortizol “ adlı bir hormon salgılanır. Kortizol kısa vadede faydalı olabilir. Örneğin tehlikeden kaçmayı sağlayabilir, kendimizi koruma refleksini harekete geçirebilir. Ama sürekli yüksek kaldığında bağışıklık sistemini baskılar, kan şekerini yükseltir, kas ve kemik dokusunu zayıflatır. Uzun vadede hipertansiyon, diyabet, obezite ve hatta bazı otoimmün hastalıklarla ilişkisi kurulmuştur.

Stres, hücre düzeyinde bir çeşit sessiz yangın başlatır. Bu duruma kronik inflamasyon diyoruz. Kalp hastalıklarından kansere, Alzheimer’dan depresyona kadar pek çok hastalğın temelinde bu düşük düzeyli ama sürekli inflamasyon yer alır. Stresi tamamen yok etmek mümkün değilse de onunla başa çıkmaya çalışmak gerekir. Araştırmalar şunu gösteriyor: Düzenli egzersiz, yeterli uyku, sağlıklı sosyal ilişkiler, doğa ile temas, nefes egzersizleri ve yaşadığımız anın değerini bilmek hem kortizol düzeylerini düşürüyor hem de telomer kısalmasını yavaşlatıyor.

Dr. Cemal Nuri Gürbüz,

Konur Tıp Merkezi İç Hastalıkları Uzmanı.